เหรียญพระพุทธชินสีห์
"นับเป็นเหรียญพระพุทธปฏิมากรที่เก่าแก่ที่สุด ความทรงคุณค่าด้านความงดงามของพุทธศิลปะที่แปลกแตกต่าง"
“เหรียญพระพุทธชินสีห์” หรือที่นิยมเรียกกันว่า “ปู่เหรียญ” นับเป็นพระพุทธเหรียญแรกของประเทศไทย เป็นเหรียญจำลองพระพุทธชินสีห์ พระพุทธรูปสำคัญองค์หนึ่งในหัวเมืองฝ่ายเหนือ สร้างขึ้นในคราวเดียวกับ “พระพุทธชินราช” และ “พระศาสดา” ผู้สร้างคือพระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎก เจ้านครเชียงแสน เมื่อครั้งเสด็จลงมาตั้งเมืองที่พิษณุโลก ต่อมาสมัยรัตนโกสินทร์ราวปี พ.ศ.2372 ได้อัญเชิญลงมาประดิษฐาน ณ มุขหลังของพระอุโบสถวัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงผนวชและครองวัดบวรฯ จึงทูลขอพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวอัญเชิญ “พระพุทธชินสีห์” มาประดิษฐานยังมุขหน้า หน้าพระพุทธรูปองค์ใหญ่ ปัจจุบันประดิษฐานเป็น “พระประธาน” อยู่ในพระอุโบสถวัดบวรนิเวศวิหาร
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเป็นที่ระลึกและพระราชทานในงานสมโภชพระพุทธชินสีห์ ในวโรกาสที่เสด็จกลับจากยุโรป เมื่อปี พ.ศ.2440 เป็นเหรียญพระพุทธที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางทั้งในแวดวงนักนิยมสะสมพระเครื่องและเหรียญ
ณาจารย์และหมู่พุทธศาสนิกชนทั่วไป สืบเนื่องด้วยเหรียญนี้สามารถรวบรวมนำสิ่งที่เป็นที่เคารพรักและศรัทธาอันสูงสุดของคนไทยทั้งประเทศมารวมบรรจุไว้ได้ถึง 3 สิ่งใหญ่ๆ อันได้แก่
เหรียญพระพุทธชินสีห์ มี 2 ลักษณะ คือ ลักษณะเป็น “เหรียญทรงกลม หูเชื่อม” มีรูปใบโพธิ์อยู่ตรงกลาง แต่มีจำนวนน้อยมากๆ และ “เหรียญรูปใบโพธิ์” ซึ่งพบเห็นกันค่อนข้างมากและนิยมเล่นหากัน ซึ่งรายละเอียดภายในใบโพธิ์จะเหมือนๆ กัน
เหรียญพระพุทธชินสีห์ รูปใบโพธิ์ ไม่มีก้าน ไม่มีรูคล้องเหรียญ ขอบข้างเลื่อย พิมพ์ด้านหน้า จะปรากฏลายเส้นใบของใบโพธิ์ ตรงกึ่งกลางเป็นรูปจำลองพระพุทธชินสีห์ ใต้ฐานมีอักษรไทยว่า “พระพุทธชินสีห์” พิมพ์ด้านหลัง ปรากฏลายเส้นใบเช่นกัน ปลายใบด้านบนเป็น “อุณาโลม” ถัดลงมาเป็นข้อความภาษาไทยว่า “งารสมโภชเมื่อเสดจกลับจากยุโรป ๒๔๔๐“
“เหรียญพระพุทธชินสีห์” หรือ “ปู่เหรียญ” นับเป็นเหรียญพระพุทธปฏิมากรที่เก่าแก่ที่สุด ความทรงคุณค่าด้านความงดงามของพุทธศิลปะที่แปลกแตกต่าง อีกทั้งคุณค่าทางจิตใจของการรวมสิ่งสูงสุดที่ปวงชนชาวไทยเคารพรักไว้ในเหรียญเดียว ควรแล้วที่จะได้รับการยอมรับยกย่อง และมีค่านิยมสะสมอย่างสูงของพุทธศาสนิกชนทุกคน
โดย อ.ราม วัชรประดิษฐ์